Hvat hendir í kroppinum, tá rent verður á?

Skaðin valdast fyrst og fremst um ferðina hjá bilinum. Tá bilurin rennir á okkurt, henda tríggir samanstoytir: 1) Bilurin rennir á 2) Kroppurin rennir á og 3) gøgnini renna á. Tó at bilurin steðgar, heldur kroppurin áfram við somu ferð, sum bilurin koyrdi, til hann verður loftaður av til dømis trygdarbelti ella rakar rútin/róðrið. Tá kroppurin steðgar, halda innaru gøgnini áfram, og um til dømis hjarta ella livur losna nóg nógv, doyr fólkið ella fær álvarsligar innaru bløðingar.

Ávirkanin á kroppin av samanstoytinum valdast eisini um, hvat slag av akfari tú ert í og vektina á lutinum, ið tú stoytir saman við. Tess størri akfari tú ert í, og tess minni hin luturin er, tess minni skaði á kroppin og øvut. Hetta orsakað av, at tann megin, sum stendst í samanstoytinum, og sum kann hava drepandi ávirkan á kroppin, lutvíst verður absorberað í tí akfarinum, sum tú ert í.

Tí eru fólk til gongu, sum ikki hava ein bil at taka megina í samanstoytinum, munandi viðbreknari enn fólk í bili. Eisini er greitt, at tað ikki er líka stórur vandi at doyggja í frontalum samanstoyti sum í síðusamanstoyti. Hetta tí at akfør eru bygd til at taka størri samansoyt við gronini enn við síðuni av billinum.

Smáar broytingar í ferðini ávirka váðan

Myndin vísir sambandið millum ferð og vandan at doyggja við ymiskum sløgum av samanstoytum, og um bilur rennir á fólk til gongu. Tá talan er um síðusamanstoyt og frontalan samanstoyt, er tað treytað av, at fólk í bilinum eru íbundin trygdarbelti.

Ferðin sæst á x-ásini, meðan vandin at doyggja sæst á y-ásini. Koyrir tú til dømis 80 km/t, og rennir á frontalt, fert tú upp til ljósagráa grafin, og kanst avlesa 30 % – sum vísir vandan at doyggja í slíkum samanstoyti.

Sjálvt lutfalsliga smáar broytingar í ferðini ávirka vanlukku- og skaðaváðan munandi. Koyrir tú 10 km/t ov skjótt, kann tað hava avgerandi týdning fyri, hvussu álvarslig vanlukkan verður.

Visti tú at:

Rennir tú á fólk til gongu við 40 km/t, er vandin hjá fólkinum til gongu at doyggja umleið 30 %. Rennir tú hinvegin á fólk til gongu við 50 km/t, er vandin umleið 70 %.

Hvat hendir, tá ferðin fer upp um 65-70 km/t?

Tað er ein sannroynd, at mark er fyri, hvussu nógva ferð kroppur okkara tolir. Koyrir tú 80 km/t og rennir á, so hjálpir trygdarútgerðin í bilinum ikki meira enn eitt vist. Tú fært kanska ikki løstir uttan, men tú kanst fáa álvarsligar innvortis løstir. Kanningar hava staðfest, at markið fyri, hvat likamið tolir liggur um 65-70 km/t. Í samanstoyti brástøðgar bilurin. Fólk í bilinum verða slongd framyvir, men verða afturhildin av bilbelti og stoytkodda. Gøgnini verða trýst frameftir, sum kann hava við sær álvarsligar løstir.

Keldur: vegvesen.no.

Smá brot munur millum lív og deyða

Danska Havaríkommissiónin hevur greinað hópin av deyðsvanlukkum í ferðsluni. Greiningin vísir, at :

Sjálvt smá brot á hámarksferðina hava við sær, at vanlukkur hava við sær deyða. Brot á hámarksferðina og ferð, har ikki verður koyrt eftir umstøðunum, er avgerandi fyri tal og vav á vanlukkum. Tað er ikki bara, tá koyrt verður alt ov skjótt, at álvarsligar vanlukkur henda. Lutfalsliga lítil ferð og smá brot á hámarksferðina hava eisini lagnutungar avleiðingar Kelda: sikkertrafik.dk

Samband millum ferð og vanlukkur

Ein samanumtøka av altjóða kanningum vísir sambandið millum broytingar í ferð og tali á deyðum. Niðurstøðan er, at

Fellur ferðin við 10 %, fellur talið á deyðum við 40 % Økist ferðin við 10 %, økist talið á deyðum við 50 %. Koyrir ein 90 km/t í staðin fyri 80 km/t, veksur váðin fyri at enda í deyðsvanlukku við 60 %

Kelda: www.toi.no umvegis Sikker Trafik

Vegirnir mugu verða tillagaðir

• Verður avgerð tikin um at seta hámarksferðina upp um 80 km/t, mugu vegirnir lagast til broytingina. Gamaní eru føroysku vegirnir góðir, men sum er, eru flestir vegir ikki gjørdir til, at vit kunnu koyra skjótari enn 80 km/t á teimum. Trupulleikin er, at sjálvur vegabygnaðurin – t.e. geometriin, bugar og hall – er ikki gjørdur til tað.
• Eitt tilmæli í ferðslutrygdarætlanini LEINKI er, at um ferðin skal verða omanfyri 80 km/t, skal vegastokkur (autoverja) verða settur millum akbreytirnar. Breytirnar mugu við øðrum orðum skiljast sundir, so at tað ikki ber til at yvirhála.
• At breiðka ein veg, so pláss verður fyri eini autoverju í miðjuni, kostar umleið 5 milliónir krónur fyri hvønn km. Harafturat kemur autoverjan, sum kostar 1 millión fyri hvønn km. Sostatt hevði tað kostað til samans uml 150 milliónir kr, um vit t.d. skuldu lagað seks útvald vegastrekki til eina hámarksferð á 90 km/t. Tað hevði verið kostnaðurin fyri at breiðka vegin og seta upp autoverju.

Munur á 80 og 90

• Vandin við at hækka ferðhámarkið úr 80 upp i 90 km/t er, at hugsandi er, at fólk so fara at koyra uppaftur skjótari. Hugsast kann, at nýggja hámarksferðin eisini kemur undir trýst, so at fleiri av teimum, sum í dag koyra 90, tá fara at koyra omanfyri 90.
• Eisini er hugsandi, at ferðmunurin millum tey løttu/skjótu akførini og tey tungu/seinu fer at økjast, um hámarksferðin verður sett upp. Tað verður verri at yvirhála, tí at breytirnar verað sundurskildar, og trupulleikar kunnu standast av vegamotinum. Samstundis vísa kanningar, at ferðsluóhappini gersast álvarsligari, tá ið ferðin verður sett upp.

Vansarnir viga mest

• Vansarnir við at hækka hámarksferðina eru sostatt nógvir. Tann størsti er, at óhappini gerast álvarsamari. Avleiðingarnar av at gera ein feil gerast størri. Harafturat verða sannlíkindini fyri óhappum størri. Eisini vera færri yvirhálingarmøguleikar, tí sýnið skal vera enn betri fyri at kunna yvirhála.
• Fyrimunurin við at hækka hámarksferðina er, at tu sparir tíð, men í einum so lítlum landi sum okkara er avmarkað, hvussu nógv tíð er at spara í so máta. Sum dømi kann verða nevnt, at koyrir tú 90 km/t, heldur enn 80 km/t, sparir tú 5 sekund fyri høvnn koyrdan km. Sparda tíðin tilsamans fyri seks útvald strekki er góðar tveir minuttir. Millum Havnina og Klaksvík sparir tú til dømis hálvanannan minutt.
• Samanumtikið eru fyrimunirnir við at seta hámarksferðina upp ikki so stórur, at teir kunnu viga upp ímóti vansunum. Og ivasamt er, um íløgurnar fyri at tillaga vegakervið til eina hámarksferð omanfyri 80 km/t standa mát við spardu tíðina.
• Samanumtikið eru ráðini tí at minka trýstið á spitaran. Koyrir tú 80 heldur enn 90 km/t, minkar vandin fyri at doyggja av eini ferðsluvanlukku 60%. Tú kanst ikki verja teg móti øllum í ferðsluni, men tú kanst verja teg ímóti at koyra ov skjótt. Tað er títt val!

Les grein í fullum líki: WRRUUM – ferðhámark undir trýsti . Høvundur: Armgarð Steinhólm, verkfrøðingur og leiðari á Ferðsludeplinum. Ársfrágreiðing 2008 hjá Landsverki.